موضوع این مقاله به فاکتوری مهم می پردازد؛ زمان تعویض خمیر سیلیکون یا خمیر حرارتی و یا همان Thermal Paste در لپ تاپ ها چه زمانی است؟ از کجا بدانیم که لپ تاپ ما نیاز به تعویض و رفرش خمیر حرارتی دارد؟ آیا خمیر سیلیکون لپ تاپ قابل تعویض بوده و نیاز به تعویض آن نیز وجود دارد؟ با مازستا همراه باشید.
خمیر سیلیکون لپ تاپ
لپ تاپ ها نیز به مانند کامپیوترهای PC و یا بسیاری از دستگاه های دیجیتال مبتنی بر پردازنده، از خمیر سیلیکون یا همان خمیر حرارتی (Thermal Paste) برای دفع بهتر حرارت استفاده می کنند. خمیر حرارتی یا خمیر سیلیکون، خمیر غلیظی است که به انتقال حرارت از یک جسم به جسم دیگر کمک می کند. مواد گوناگونی در متریال خمیرهای حرارتی به کار رفته است؛ حتی در برخی مدل ها، شاهد استفاده از فلزهایی مانند نقره در آنها هستیم که به گردش بهتر گرما کمک شایانی می کنند.
در لپ تاپ ها نیز خمیر حرارتی بین سطح هیت سینک هایی که با CPU و GPU در ارتباط هستند، تعبیه شده است. هیت سینک های استفاده شده در لپ تاپ ها به صورت مسی یا آلومینیومی هستند. گرمای پردازنده شما به هیت سینک منتقل می شود که به نوبه خود توسط یک یا دو فن خنک می شود. مابین هیت سینک و پردازنده ها، لایه از خمیر حرارتی وجود دارد. سطح پخش کننده حرارت پردازنده و هیت سینک در سطح میکروسکوپی ناقص هستند. این امر باعث می شود تا بخش های کوچکی از هوای عایق حرارت بین آنها محبوس شود. خمیر حرارتی این شکاف ها را پر می کند و حرکت گرما را در سطح رابط آسان تر می کند.
بدون خمیر حرارتی، پردازنده نمی تواند گرمای کافی را دفع کند. لپ تاپ شما ممکن است بیش از حد گرم شود و یا حتی آن را خاموش کرده و یا سرعت را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهد. بدتر این است که خطر آسیب دائمی به پردازنده خود را نیز دارید. سازندگان لپ تاپ در حین تولید از خمیر سیلیکون یا همان Thermal Paste استفاده کرده و حتی پیش از عرضه به بازار، آن را آزمایش می کنند.
خمیرهای سیلیکون بین 2 تا 3 سال دوام دارند. البته در لپ تاپ های گیمینگ رده بالا، این مدت زمان می تواند تا 3 الی 4 سال نیز برسد. اگر لپ تاپ خود را به تازگی خریداری کرده اید، جای هیچ نگرانی وجود ندارد و در حال حاضر نیازی به تعویض خمیر حرارتی آن نخواهید داشت. با این وجود اگر چند سال از خرید لپ تاپ شما می گذرد، نگرانی در مورد Thermal Paste طبیعی است.
نشانه‌ها و علائم خرابی خمیر سیلیکون لپ تاپ‌ها چیست؟
پردازنده یا همان CPU لپ تاپ شما، بسته به نوع و برند که می تواند AMD یا Intel باشد، می تواند در محدوده دمایی حداکثر 85 تا 100 درجه سانتی گراد را تحمل کند. در صورتی که دما از این مقدار عبور کرده و یا برای مدت زمان زیادی روی این درجه حرارت باقی بماند، CPU یا حتی کارت گرافیک (GPU) به صورت خودکار فرکانس کاری را کاهش می دهد.
پردازنده با کاهش ولتاژ و فرکانس کاری، می تواند دما را کاهش دهد. در صورتی که خمیر سیلیکون شما خراب یا خشک شده باشد، پردازنده بیش از پیش فرکانس و ولتاژ را برای محافظت از خرابی انجام می دهد. البته تداوم این وضعیت منجر به خرابی کارت گرافیک و پردازنده نیز خواهد شد. پس کاهش عملکرد و سرعت کاری، حداقل مسئله ای است که می تواند لپ تاپ شما را تهدید کند.
در شرایط واقعاً فاجعه‌بار که درگیری حرارتی به تنهایی نمی‌تواند دما را کاهش دهد، لپ‌تاپ خاموش می‌شود تا از آسیب دائمی جلوگیری شود. کاهش سرعت، کاهش ولتاژ و یا حتی خاموش شدن لپ تاپ، در اصطلاح گلوگاه حرارتی نامیده می شود. گلوگاه حرارتی یک از مشکلات شایع در دنیای سخت افزار است. از آنجایی که لپ تاپ شما باید دائماً دمای بالا را تحمل کند، خمیر حرارتی به مرور زمان خشک می شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، دیگر نمی‌تواند کار خود را به خوبی انجام دهد زیرا نمی‌تواند شکاف‌های کوچک بین CPU و هیت سینک شما را پر کند و مقداری از رسانایی حرارتی خود را از دست می‌دهد.
نشانه هایی که بدون استفاده از نرم افزار و برنامه به ما می فهمانند که نیاز به تعویض خمیر حرارتی در لپ تاپ ها داریم، به شرح زیر است:
سرعت فن بسیار بالاتر از گذشته
کُند شدن سرعت کار و لپ تاپ
خاموش شدن یا ریستارت شدن های ناگهانی
هشدارهای حرارتی در برخی از نرم افزارهای اختصاصی لپ تاپ ها
گرم شدن بیش از حد در بخش هایی مانند صفحه کلید و زیر لپ تاپ
نرم افزارهایی که برای تست گرمای قطعات لپ تاپ ها استفاده می شوند
در صورتی که با هر یک از مشکلات یاد شده در بالا روبرو شدید، می توانید به سادگی و از چند روش، گرمای CPU و GPU را چک کرده و در صورت بالا بودن هر یک، اقدام به تعویض خمیر سیلیکون یا حرارتی کنید. چندین نرم افزار برای بررسی گرمای بیش از حد پردازنده یا کارت گرافیک وجود دارند. بر روی CPU و GPU، چندین سنسور حرارتی تعبیه شده است که دمای بخش های گوناگون را نمایش می دهند.
تعویض خمیر سیلیکون
نرم افزارهایی مانند AIDA 64 یا نرم افزار رایگان و کم حجم Core Temp از جمله مواردی هستند که می توانند دمای CPU و GPU را حتی به صورت تحلیل و تفاوت هسته ها نمایش دهند. افزون بر نرم افزارهای یاد شده، HWMonitor نیز می تواند به خوبی دمای پردازنده و کارت گرافیک شما را نمایش دهد.
در نرم افزارهای یاد شده، به شما مواردی از جمله Tj. Max نمایش داده می شود. Tj. Max حداکثر دمای ایمنی است که برای عملکرد پردازنده لپ تاپ شما تعریف شده است. با جستجوی مدل CPU و رفتن به صفحه محصول هم می توانید حداکثر دمای قابل تحمل توسط آن را مشاهده کنید. سپس با استفاده از نرم افزارهای دارای تست استرس و یا حتی اجرای یک بازی یا نرم افزار سنگین، پس از 15 دقیقه دمای CPU و در صورتی که لپ تاپ شما از کارت گرافیک مستقل استفاده می کند، کارت گرافیک را مشاهده کنید.
در صورتی که دمای Core Temp های شما مشابه، در محدوده و یا حتی همان دمای Tj. Max است، پس بدون شک خنک کننده لپ تاپ شما نیاز به سرویس خواهد داشت. اما اگر این دما بسیار کمتر از Tj. Max بود، باید گفت که فعلا نیازی به سرویس کولر لپ تاپ نخواهید داشت. دماهای پایدار در نزدیکی Tj. Max سرعت و فرکانس پایین‌تر از کلاک پایه نشان می‌دهد که لپ‌تاپ شما بیش از حد گرم شده است و می‌تواند از خمیر حرارتی جدید استفاده کند.
تعویض خمیر سیلیکون
خمیر حرارتی قابل رویت نبوده و تنها با باز کردن کامل لپ تاپ و برداشتن کولر قابل مشاهده است. اما باید به یاد داشته باشید که باز کردن لپ تاپ ها و خارج سازی کولر و سپس تعویض خمیر حرارتی، عملی تخصصی است که بهتر است به تعمیرکاران معتبر سخت افزار سپرده شود. تنها با یک اشتباه، حتی تخلیه بار الکتریکی بدن به بردهای لپ تاپ، می توانید برای همیشه با لپ تاپ خود خداحافظی کنید!
