ارتقا سیستم: چگونه یک کامپیوتر با قابلیت ارتقا سخت افزار بخریم؟ (آیا می توان قطعات کامپیوتر را به سادگی ارتقا داد؟)

آیا امکان ارتقا قطعات سخت افزاری یک مزیت کامپیوترهای دسکتاپ به نسبت لپ تاپ ها است؟ چگونه می توان قطعات یک کامپیوتر را ارتقا داد؟ چطور می توان با در نظر گرفتن ارتقا سخت افزار در آینده، یک کامپیوتر خریداری کرد؟ چگونه قطعات سخت افزاری خود را با توجه به امکان ارتقا در آینده انتخاب کنیم؟ آیا ارتقا سیستم ساده است؟ شیوه های ارتقا یک کامپیوتر چیست؟ برای پاسخ به تمام به این سوالات، با مازستا همراه باشید.

برای سال های متوالی، بین کاربران و گیمرها اینطور جا افتاده است که امکان ارتقا قطعات سخت افزاری، یک برتری به نسبت لپ تاپ ها است. اگر چه امکان ارتقا حافظه رم و ذخیره سازی نیز در لپ تاپ ها ممکن خواهد بود. کامپیوترهای دسکتاپ مانند یک پازل، شامل اجزای سخت افزاری هستند که امکان تغییر تمامی آنها وجود دارد.

از پردازنده و کارت گرافیک گرفته تا پاور، کیس، مادربرد، حافظه رم، خنک کننده ها و… اما بدون شک چنین قابلیتی برای لپ تاپ ها وجود ندارد. دسترسی به قطعات درون کامپیوترها همواره ساده بوده و با باز کردن درب کیس، البته با در نظر گرفتن دانش فنی مناسب، می توانید به تغییر و ارتقا سیستم بپردازید. در این مقاله به صورت اختصاصی به فاکتورهای ارتقا سیستم خواهیم پرداخت.

آیا امکان ارتقا سخت افزار کامپیوترها یک برتری به نسبت لپ تاپ ها است؟

شاید در سال های پیش، ارتقا قطعات سخت افزاری گزینه ای رقابتی بین لپ تاپ و کامپیوترها بود؛ اما امروزه به یک مارپیچ مرگ مبدل شده است! پیشرفت های دنیای سخت افزار امروزه به قدری افزایش یافته است که به طور میانگین، در هر سال یک پلتفرم جدید از سوی AMD و Intel معرفی و عرضه می شوند؛ این مورد برای کارت های گرافیک به 2 سال می رسد. پس حداکثر هر 2 سال یک بار، ما با یک چرخش بزرگ روبرو هستیم که در دنیای کامپیوتر، نزدیک به 4 گروه جدید از CPUهای Intel و AMD معرفی شده و NVIDIA نیز در کنار AMD، دو معماری جدید گرافیکی را معرفی کرده اند.

شاید در ابتدا این تصور به وجود بیاید که می توانید یک کامپیوتر را خریداری کرده و سپس پس از معرفی پردازنده و کارت های گرافیک جدید، اقدام به ارتقا آنها کنید. اما باید گفت که این امر ناممکن است! به طور خاص، شما برای بروزرسانی قطعات خود چندین محدودیت بزرگ دارید. به عنوان مثال، اُفت شدید قیمت قطعات خریداری شده سخت افزاری یکی از مشکلات کاربران و گیمرها برای ارتقا سیستم است.

زمانی که یک قطعه سخت افزاری را خریداری کرده و آن را برای مدت یک سال مورد استفاده قرار می دهید، بدون شک قیمت آن بین 40 تا 60 درصد کاهش پیدا می کند. ورود سخت افزارهای جدید، کاهش قیمت شرکت پس از استارت ورود به بازار آن معماری و دست دوم بودن قطعه سخت افزاری به دلیل استفاده توسط شما، از جمله مواردی هستند که قیمت یک قطعه سخت افزاری را به طور میانگین تا 50 درصد کاهش می دهند. حال شما باید یک قطعه جدید را با قیمت بسیار بالاتر خریداری و جایگزین کنید.

افزون بر اُفت قیمت شدید یک قطعه سخت افزاری، شما با مشکلات دیگری هم دست و پنجه نرم خواهید کرد. به طور میانگین، مادربردهای اینتل در هر سوکت تنها از 2 نسل از CPUها پشتیبانی می کنند. به عنوان مثال پس از ایجاد وضعیت رقابتی بین اینتل و ای ام دی در حوزه پشتیبانی مادربردها از چند نسل از پردازنده ها، اینتل تمام زور خود را زده و در نهایت سوکت LGA 1700 در بهترین حالت تنها از پردازنده های نسل دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم پشتیبانی می کند.

اینک که به زمان عرضه نسل جدید پردازنده های اینتل موسوم به Arrow Lake نزدیک می شویم، سوکت LGA 1851 برای مادربردهای سری 800 معرفی شده است. از سوی دیگر این امر برای AMD با تغییر سوکت از AM4 به AM5 روی داده است. این امر تا حدی طبیعی است چرا که تغییرات در بخش تغذیه پردازنده، قابلیت و فناوری ها و شیوه های پردازش، سازندگان را ناچار به تغییر سوکت می کند.

از سوی دیگر، سازندگان مادربرد نیز برای تغییر سوکت یک اهرم فشار به سازندگان CPU هستند چرا که آنها نیز نگران فروش مادربردهای جدید هستند. با عدم تغییر سوکت، کاربران از خرید مادربرد جدید اجتناب می کنند. پس در یک دوره کوتاه مدت، برای ارتقا پردازنده خود به مادربرد جدید نیاز نخواهید داشت؛ اما اگر این مدت زمان مقداری افزایش پیدا کند، شما نه تنها نیازمند تغییر پردازنده هستید، بلکه ناچار به خرید یک مادربرد جدید نیز خواهید بود.

پس این مورد هم یک هزینه سنگین برای کاربران و گیمرها است. اینک به سراغ کارت گرافیک می رویم؛ آیا می توانیم کارت گرافیک قدیمی خود را به جدید ارتقا دهیم؟ این مورد تا حدی راحت تر از پردازنده است؛ البته به شرط آنکه مادربرد شما از باس کارت گرافیک جدید پشتیبانی کند. به عنوان مثال کارت های گرافیک سری NVIDIA GEFORC RTX 4000 از گذرگاه PCI-E 4.0 پشتیبانی می کنند؛ اما این مورد برای نسل بعدی یعنی GEFORCE RTX 5000 نوع PCI-E 5.0 است.

اگر مادربرد شما از PCI-E 3.0 پشتیبانی می کند، برای ارتقا کارت گرافیک خود نیازمند تغییر مادربرد هم خواهید بود! تمام این موارد را کنار می گذاریم؛ یکی از مواردی که ارتقا قطعات سخت افزاری را به یک پروسه پُر هزینه مبدل می کند، افزون بر موارد ذکر شده، منبع تغذیه است. تقریبا در اکثر موارد قطعه مورد نظر شما برای ارتقا، دارای توان مصرفی بالاتری است؛ این امر خصوصا برای کارت های گرافیک صادق است.

در نتیجه اگر بخواهید دست به یک ارتقا بزرگ با کارت گرافیک بزنید، بهتر است که از توان مناسب منبع تغذیه یا پاور خود مطمئن شوید. در سال های گذشته ارتقا حافظه رم برای دارندگان کامپیوترهای دسکتاپ جزو ساده ترین گزینه ها بود. اما امروزه با ورود رم های DDR5، باید متوجه نکاتی باشید. مادربردهایی که از رم های DDR4 پشتیبانی می کنند، فاقد قابلیت پشتیبانی از رم های DDR5 هستند.

همچنین پردازنده های نسل پانزدهم اینتل Arrow Lake و پردازنده های جدید AMD Ryzen 9000 تنها از رم های DDR5 پشتیبانی می کنند؛ البته این مورد برای Ryzen 9000 محدود به مادربردهای رده بالا است. در نتیجه اگر بخواهید حافظه RAM خود را تغییر دهید، باید مادربرد را نیز تغییر داده و حتی به نوع رم های خریداری شده، با توجه به لیست QVL مادربرد توجه کنید.

پس با در نظر گرفتن تمام موارد گفته شده در بالا، ارتقا سیستم به این سادگی ها نبوده و پیچیدگی های خاص خود را دارد که همواره با صرف هزینه های بسیار بالاتر همراه است. تنها قطعاتی که معمولا در کامپیوترها نیازی به ارتقا ندارد، کیس و فن های آنها هستند! همچنین ذخیره سازها نیز می توانند برای مدت های طولانی در اختیار شما باشند.

چگونه یک کامپیوتر با امکان ارتقا سخت افزار بخریم؟

با توجه به وارد ذکر شده در بخش قبلی، همچنان می توانید کامپیوتری را خریداری کنید که ارتقا قطعات آن کمی راحت و کم هزینه تر باشد. برای این منظور مستلزم رعایت نکات خاصی هستید. این نکات شامل موارد زیر هستند:

-از خرید مادربردهای اقتصادی پرهیز کنید!

مادربردهای اقتصادی و ارزان قیمت، دارای مدار تغذیه ای ضعیف و متوسط هستند که برای پردازنده های پرچمدار با توان TDP بالا به هیچ وجه مناسب نیستند. همچنین آنها دارای درگاه های محدود M.2 و باس های PCI-E کمتر را در اختیار شما قرار می دهند. در نتیجه این محدودیت ها، امکان ارتقا کارت گرافیک، حافظه SSD و پردازنده برای شما شدیدا کم خواهد بود. حتی برخی از آپدیت های بایوس با هدف اضافه کردن Feature را نیز از دست خواهید داد!

همچنین بهتر است که از خرید یک مادربرد با سوکتی که به تازگی معرفی نشده است پرهیز کنید. به عنوان مثال در زمان نوشتن این مقاله بهتر است که یا یک مادربرد AM5 را خریداری کرده و یا کمی منتظر مانده تا مادربردهای سوکت LGA 1851 راهی بازار شوند. در حال حاضر خرید یک مادربرد AM4 اشتباهی بزرگ برای افرادی است که خواهان ارتقا سیستم در آینده هستند.

مادربرد پایه و اساس سیستم شما به عنوان میزبان است پس در انتخاب آن دقت کنید. تمامی قطعات از جمله حافظه رم و ذخیره سازهای SSD نیز می توانند متکی به نوع سوکت و پشتیبانی مادربرد شما در آینده باشند.

-یک کارت گرافیک اقتصادی بهتر از یک کارت گرافیک میان رده است!

برخی کاربران به دلیل محدودیت بودجه، در بدو کار تصمیم به خرید یک کارت گرافیک میان رده گرفته تا در مرحله بعدی آن را به یک کارت گرافیک رده بالا ارتقا دهند. این مورد نیز یک اشتباه استراتژیک است. با خرید یک کارت گرافیک میان رده در برخی مدل ها، هزینه نیم و یا حتی بیشتر از یک کارت گرافیک رده بالا را پرداخت می کنید و این در حالی است که ناچار خواهید بود تا آن را در آینده نزدیک فروخته و یک کارت گرافیک گران تر را جایگزین کنید.

در این حالت شما متحمل ضرر خواهید بود. اما می توان این ضرر را تا حدی کنترل کرد. به عنوان مثال به جای خرید کارت گرافیک RTX 4060 می توانید به طور موقت یک کارت گرافیک RTX 3050 6GB را خریداری کنید. در این شرایط دست کم در حین فروش کارت گرافیک خود و خرید مدل جدید، متحمل ضرر کمتری خواهید بود. در صورتی که بتوانید از همان ابتدا یک مدل گران تر را خریداری کنید، دست کم تا 2 سال نیازی به ارتقا کارت گرافیک خود نخواهید داشت.

-پاور مناسب برای قطعات آینده را خریداری کنید!

یکی از مهم ترین نکاتی که توسط کاربران چندان جدی گرفته نمی شود، انتخاب منبع تغذیه یا همان پاور و PSU در حین خرید است. در صورتی که در ابتدای کار یک پردازنده 65 واتی میان رده و یا یک کارت گرافیک اقتصادی مانند RTX 4060 را خریداری می کنید، باید در نظر داشته باشید که در آینده و پس از نیاز به ارتقا مقادیر TDP افزایش پیدا می کند.

به عنوان مثال توان پردازنده های رده بالا بین 105~125 وات و برای کارت گرافیکی مانند RTX 4090 این مقدار به 450 وات می رسد. پس می بینید که تا چه مقدار قابل توجهی افزایش توان مصرفی می تواند تنها با تعویض یک یا دو قطعه سخت افزاری برای شما وجود داشته باشد. در نتیجه در حین خرید، به پاور مناسب نیز توجه کنید که نیازمند تغییر آن با منبع تغذیه قدرتمندتر نباشید. همچنین توجه داشته باشید که پاور شما، رابط های خروجی مناسب برای قطعات آتی یعنی کارت گرافیک و پردازنده را داشت باشد.

-انتخاب کیس مناسب برای کامپیوتر

این مورد هم از چشم بسیاری از کاربران دور مانده است؛ کیس ها دارای فاکتورهای پشتیبانی از قطعات سخت افزاری گوناگون هستند؛ به عنوان یک کیس می تواند از کارت های گرافیک به طول حداکثر 30 سانت پشتیبانی کند و این در حالی است که کارت گرافیک مد نظر شما برای آینده می توان به طول 35 سانت باشد. و یا تعداد SSD/HDDهای پشتیبانی شده توسط آن.

همچنین اگر قرار است در آینده از واترکولرهای لوپ باز یا بسته استفاده کنید، بهتر است که توجه داشته باشید که کیس شما از واترکولرهای مد نظر پشتیبانی کند.

ارزش ارتقا سیستم

در پایان باید گفت که ارتقا کامپیوتر شما در آینده، بسته به بودجه و نیازهای پردازشی شما دارد. اگر گیمر هستید، با انتخاب قطعات رده بالا دست کم 4 سال می توانید بازی های روز را به خوبی اجرا کرده و جای نگرانی وجود ندارد. در صورتی که در بخش هایی مانند ادیت، تولید محتوا، رندرینگ و … فعالیت می کنید، شاید بهتر است که قابلیت های ارتقا در آینده را در نظر بگیرید.

اما اگر در بدو کار بودجه محدودی دارید، باید گفت که ارتقا سیستم با توجه به نکات گفته شده در بالا ساده نبوده و بر خلاف تصور بسیاری از کاربران، دارای پیچیدگی های زیادی است. بدون شک با رعایت نکات گفته شده در بالا، می توانید به طور هوشمندانه موانع و مشکلات ارتقا در آینده را کاهش داده و بودجه خود را مدیریت کنید.